لیزر LASER کلمه لیزر (LASER) از حروف اول کلمات Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation گرفته شده است . در واقع لیزر منبع نوری است که نور بینهایت خالص (فقط با یک طول موج )تولید میکند . نور سفید ترکیبی از از رنگها (قرمز-نارنجی-زرد-سبز-آبی-نیلی-بنفش) با طول موچ ۴۰۰ تا ۷۰۰ نانومتر است که با چشم قابل رویت است در حالیکه نور مادون قرمز (طول موج بالای ۷۰۰ نانومتر) و فوق بنفش (طول موج ۱۰۰ تا ۴۰۰ نانومتر)را با چشم نمیتوان دید. بنابراین لیزر ؛ تشعشع تولید شده توسط تقویت کننده های نوری میباشد که در طیف های مختلف از مادون قرمز تا فوق بنفش آن در پزشکی کاربرد دارد. پس نور لیزر مادون قرمز و فوق بنفش را با چشم نمیتوان دید.
کاربرد لیزر در پزشکی
لیزرهای دیاکسیدکربن، یون آرگون و Nd:YAG، لیزرهای بیومدیکالی هستند که به کرات در کلینیک و بالین استفاده میشوند.
لیزر دیاکسیدکربن به عنوان چاقوی کوچک جراحی بسیار کاربرد دارد. از دلایل انتخاب این لیزر به این عنوان، میتوان به دلایل زیر اشاره کرد: 1) میزان پخش آن به بافتهای اطراف حداقل است، 2) جذب آن در آب عالی است، 3) تبخیر آن در بافتهای نرم، سریع انجام میشود و 4) تخریب بافتهای اطراف ناشی از آن، قابل اغماض است. کاربرد این نوع لیزر، اگر به صورت صحیح انجام شود، انرژی آن میتواند دقیقا به بافت هدف برسد و آسیبی هم به بافتهای سالم اطراف نرساند. به طور مثال، این نوع لیزر لخته شدن رگهای خونی را با قطر کمتر از 5 میلیمتر امکانپذیر میسازد.
لیزر یون آرگون، به طور اولیه برای فوتوکوآگولاسیون عروق کوچک در رشتههای تخصصی پوست و چشم به کار میرود و اثرات آن روی بافتهای نرم، غیرقابل پیشبینی است. طول موج این لیزر میان 488 تا 514 نانومتر برآورد شده و اشعه آن به رنگ آبی- سبز دیده میشود. این نوع لیزر، کاربرد کمی در درمانهای برونکوسکوپی دارد (نسبت به دیگر لیزرهای رنگی pump که برای درمانهای photo derivative به کار میرود).
لیزر Nd:YAG، شایعترین نوع لیزر به کار رفته در برونکوسکوپی است که دستیابی به آن از طریق فیبرهای نوری قابل انعطاف (Flexible) نیز امکانپذیر است و انرژی این لیزر در طول موجهای 1320 و 1064 نانومتر به دست میآید. از آنجا که پرتوهای لیزر قابل دیدن نیستند، اشعه کمکی از جنس هلیوم- نئون به آن اضافه میشود تا منطقه هدف موردنظر دیده شود. برخلاف لیزر دیاکسیدکربن که صدمه کمی به بافتهای مجاور میزند، این نوع لیزر باعث انقباض عروقی بافتهای عمیق میشود و تا عمق 10 میلیمتری نیز نفوذ میکند.
برونکوسکوپها و لیزر
ترکیب لیزر و برونکوسکوپ برای اهداف تشخیصی و درمانی کاربرد زیادی پیدا کرده، به طوری که از برونکوسکوپ که از گذشتهها برای اهدافی چون شناسایی علایم مرضی استفاده میشده و با این دستگاه، کاربرد لیزر برای ایجاد برشهای لازم و قطع تومورها بهینه شده است. به این معنا که برای برداشت ضایعات راههای هوایی ابتدایی و پروگزیمال، داخل جداری و اگزوفیتیک که باعث ایجاد علایم تنفسی مانند هموپتیزی، سرفه، تنگینفس، اختلال در پاک کردن ترشحات راههای هوایی و پنومونی ناشی از انسداد میشوند، استفاده میگردد. کاربرد این دستگاه، هم در بیماران مبتلا به تومورهای خوشخیم و هم بدخیم اثربخش است. بهطور مثال، انسداد راههای هوایی ناشی از کارسینوم برونکوژنیک، شایعترین علت به کار بردن همزمان لیزر و برونکوسکوپی است. هر چند بعضی بیماران، کاندید انجام براکیتراپی، شیمیدرمانی بهبوده دهنده یا روشهای جراحی برای برداشت تومور هستند، اما به این روشها پاسخ درمانی مناسب نمیدهند.
دیگر علل اختصاصی انسداد راههای هوایی مرکزی که میتوانند با برش توسط لیزر درمان شوند، شامل کارسینوم سیستیک آدنویید، تومورهای موکواپیدرمویید، اندومتریوز داخل برونشی، انواع دیگر تومورهای خوشخیم و متاستازهای اندوبرونکیال از سوی ملانوما، سرطانهای کولون، کلیه و پستان میباشند. همچنین برش با لیزر در درمان تنگیهای خوشخیم راههای هوایی (ناشی از بافت گرانوله)، تنگیهای پرده مانند ساده یا پیچیده (ناشی از صدمات تنفسی)، صدمات پس از انتوبه شدن، تنفس جسم خارجی، پیوند ریه و آناستوموز دوباره تراشه یا برونش، پس از برداشت آنها نیز کاربردهای مناسبی دارد.
بیمارانی که به دلایلی مانند سن بالا، وضعیت کلی پزشکی، ترس از جراحی، شدت دیگر بیماریهای زمینهای و گسترش، موقعیت و درجه تنگی، کاندید مناسبی برای جراحیهای باز قفسه سینه نیستند، به بهترین نحو ممکن از درمان با برونکوسکوپی و لیزر بهره میبرند.
از سویی، برش با لیزر، به راحتی و ایمنی کامل با دیگر روشهای درمانی برونکوسکوپیک مانند دیلاتاسیون، کرایوتراپی، گذاشتن استنت، الکتروسرجری و براکیتراپی تلفیق میشود.
برونکوسکوپی غیرقابل انعطاف: بیشتر متخصصان برش لیزری را از راه این برونکوسکوپها انجام میدهند تا فوتوکوآگولاسیون عمیقی تومورها و بافتهای اطراف آن انجام شود، آنگاه بافت تضعیف شده با به کار بردن لبه مورب برونکوسکوپ سخت، فورسپس و ساکشن خارج میگردد. باید توجه داشت که نباید لیزر به صورت عمودی به دیواره راه هوایی برخورد کند، زیرا خطر پارگی دیواره را افزایش میدهد.
برونکوسکوپی قابل انعطاف: با به کار بردن برونکوسکوپهای فیبراپتیک، درآوردن یا تضعیف بافت هدف مشکل میشود، هر چند شاید استفاده ماهرانه از فورسپس، درآوردن بافت را تسهیل نماید.
لیزر و کاربرد آن در بیماری های پوستی و زیبایی پوست
لیزر یک نوع نور برانگیخته شده و پر انرژی است که در شرایط عادی در طبیعت دیده نمی شود، ولی با تکنولوژی و وسایل خاص می توان آن را ایجاد کرد. لیزر با نور معمولی تفاوت هایی دارد که این ویژیگی ها باعث توانایی ها و کاربردهای خاص لیزر می شود.
نور معمولی مرکب از چندین انرژی نورانی مرئی و نامرئی است که اشعه ماوراءبنفش با کمترین طول موج ها تا اشعه مادون قرمز با بیشترین طول موج ها را در بر می گیرد. اما لیزر تنها از یک نوع انرژی نورانی با طول موج مشخص ساخته شده است، لذا به آن نور «تک رنگ» هم می گویند. تفاوت دیگر لیزر با نور معمولی انرژی آن می باشد که گاهی حتی چند هزار برابر نور معمولی می تواند انرژی داشته باشد. بالاخره ویژگی سوم لیزر دقت و پایین بودن خاصیت انتشار نور لیزر است. بطوریکه در دستگاه های دقیق لیزر نور تابیده شده در فاصلة چند صد متری کاملاً مسیر مستقیم خود را حفظ کرده و شعاع دایره محل تابش در نزدیکی منبع لیزر تقریباً مساوی شعاع تابش در چند صد متری منبع می باشد.
این خصوصیات لیزر باعث شده که کاربردهای فراوانی در صنایع نظامی، غیرنظامی، علوم و تحقیقات و همچنین شاخه های مختلف پزشکی پیدا کند.
کاربرد لیزر در پزشکی و از جمله بیماری های پوستی از حدود 40 سال پیش بصورت تحقیقاتی شروع شده و با آمدن دستگاه های جدیدتر که مؤثرتر و کم عارضه تر هستند جایگاه ویژه و وسیعی در درمان بیماری ها، پیدا کرده است. بعضی از بیماری ها مثل بواسیر را می شود با لیزر درمان نمود. حتا کیست مویی را هم با لیزر می شود به راحتی درمان کرد.